Guten Rutsch na Silvester. De katholieke-joodse achtergrond van de Duitse jaarwisseling

Oudejaarsdag kennen we in Duitsland niet. Tenminste… niet letterlijk. Oudejaarsdag kun je niet als Altjahrstag vertalen. In Duitsland vieren we Silvestertag. Waarom eigenlijk? En waarom wensen Duitsers jou voor het nieuwe jaar een “Guten Rutsch” en “Hals- und Beinbruch” als je op wintersport gaat?

Wat veel Nederlanders – en overigens ook Duitsers – niet weten is dat oudejaarsdag eigenlijk een heilige katholieke dag is. Een feestdag die we te danken hebben aan paus Silvester I die 1700 jaar geleden volgens een legende letterlijk eigenhandig een eind maakte aan de vervolging van christenen door de Romeinen.

De Romijnse keizer Constatijn was een gepassioneerd vervolger van christenen. Totdat hij lepra kreeg. Wanhopig zocht de keizer naar een manier om te genezen. Hij kreeg het advies om een bad te nemen in kinderbloed.

De avond voordat hij honderden kinderen wilde laten vermoorden om een bad te kunnen vullen met kinderbloed zou hij het advies hebben gekregen om eerst nog contact op te nemen met paus Silvester I die hem met Gods hulp zou kunnen redden.

Een dag later zou paus Silvester I de Romeinse keizer Constantijn door eenvoudige handoplegging van lepra hebben genezen. Keizer Constantijn bekeerde zich tot het christelijke geloof. Hij schonk de paus een paleis.

Een mooi verhaal. Een ernstige ziekte, een wonderbaarlijke genezing, kinderen die gered worden en een keerpunt in de wereldgeschiedenis. Het beroemde Constantijnse keerpunt. Het christendom wordt de staatsgodsdienst van de Romeinen.

Sceptici denken dat het verhaal te mooi is om waar te zijn. Historici zeggen dat de bekering van de Romeinse keizer tot het christelijke geloof een strategische zet was. Constantijn vertrouwde voor de machtspolitiek op de nieuwe religie.

Silvester I stierf op 31 december 335.

Volgens katholiek gebruik werd deze datum zijn herdenkingsdag. Silvester werd de beschermheilige voor huisdieren en voor een gelukkig nieuw jaar.

Guten Rutsch

Waarom wensen Duitsers je een Guten Rutsch in het nieuwe jaar?

Heeft dat te maken met de winter? Met ijs, sneeuw en gladheid? De letterlijke vertaling van Rutsch is immers glijbaan.

Maar daar heeft de Duitse nieuwjaarswens helemaal niets mee te maken.

Je kunt het vanwege de Duitse geschiedenis misschien bijna niet geloven, maar deze nieuwjaarswens heeft waarschijnlijk een joodse achtergrond.

“Guten Rutsch” zou Jiddisch zijn. De taal van de Oost-Europese joden.

Met de Jiddische groet “Gut Rosch” wordt een “goed begin” of een “goed begin” gewenst.

Het Joodse Nieuwjaar heet “Rosh ha-Shana” in het Hebreeuws. “Rosh” betekent “hoofd” of “begin” en “ha-chana” betekent “jaar”. De Jiddische groet “Gut Rosch” betekent dus niets anders dan “goed begin” of “goed begin”.

Duitsers die het Jiddisch niet verstonden, pikten de joodse woorden op en maakten van de “Rosch” een “Rutsch”.

Hals- und Beinbruch

Zo zijn er meer Jiddische woorden in de Duitse taal beland. Zoals “Hals- und Beinbruch”. De joden zeggen “hazloche und broche”, wat “geluk en zegeningen” betekent. Heeft dus helemaal niets te maken met de wintersport.

Gelukkig nieuwjaar

Ik wens iedereen volgens goed Nederlands gebruik een goede jaarwisseling en een heel gelukkig en gezond nieuwjaar.