De provincies Drenthe, Fryslân en Groningen geven op 15 februari samen met de Eems Dollard Regio (EDR) een webinar over de kansen voor bedrijven en organisaties om gebruik te maken van het nieuwe subsidieprogramma Interreg VI A Deutschland-Nederland.
Hoe zoekt een Duitser op Google? Hoe komt u tussen de oren van uw potentiële Duitse klant? Bij een goede vertaling Nederlands – Duits draait het niet alleen om woorden, maar ook om beeld en gevoel.
Een foto zegt meer dan duizend woorden. Als die foto gekoppeld wordt aan woorden met emotie creëren we een cumulatief effect. Vergelijk het met een liedje dat na één keer luisteren de hele dag in uw hoofd blijft hangen. Een oorwurm.
Op onze homepagina beginnen wij niet voor niets met een opvallende kleurrijke foto van een Duitse trein waarop graffitikunstenaars Sonderzug nach Pankov hebben gespoten. De titel van een hit van de Duitse rockster Udo Lindenberg.
Transcreatie, lokalisatie en copywriting
Het verhaal achter Sonderzug nach Pankow is een prachtig voorbeeld van de manier waarop wij bij voorkeu op basis van transcreatie, lokalisatie en copywriting Nederlandse teksten van klanten naar het Duits vertalen. Met gevoel en een doel.
Deze manier van vertalen wordt tegenwoordig transcreatie genoemd. Een combinatie van vertaling, lokalisatie en copywriting. Teksten worden herschreven.
Wat kunnen we leren van Udo Lindenberg?
Sonderzug nach Pankow (Speciale trein naar Pankow) is een liedje van de Duitse rockzanger Udo Lindenberg dat in 1983 als single werd uitgebracht, gebaseerd op de melodie van de Amerikaanse klassieker Chattanooga Choo Choo uit 1941.
Pankow was en is ook een station in Oost-Berlijn.
In een radio-interview uitte Udo Lindenberg op 5 maart 1979 de wens om in de toenmalige DDR voor zijn Oost-Duitse fans een concert te geven in Oost-Berlijn. Iets wat in die tijd ondenkbaar en onmogelijk werd geacht.
Het interview met een West-Duitse radiozender hielp Lindenberg in eerste instantie niet bepaald om zijn droom te verwezenlijken.
DDR-spion
Een DDR-spion speelde een opname van de uitzending door aan het Staatscomité voor de Omroep, afdeling Monitor.
Het interview met Lindenberg werd voorgelegd aan de chef-ideoloog en cultuurfunctionaris van de SED, Kurt Hager. Op 9 maart 1979 schreef Hager met de hand op de informatie: “Van een optreden in de DDR kan geen sprake zijn.”
Lindenberg was geërgerd door deze afwijzing, want hij slaagde er niet in zijn droom te verwezenlijken. Hij verzon een geniale muzikale list waarmee hij tussen de oren van zijn Oost-Duitse fans kwam en druk zette op de DDR-regering.
Chattanooga Choo Choo
Begin 1983 kwam Lindenberg op het idee om als reactie op de afwijzing een Duitse tekst te schrijven op de melodie van Glenn Millers swingklassieker Chattanooga Choo Choo.
Glenn Miller Orchestra
Het origineel was geschreven door Harry Warren (muziek) en Mack Gordon (tekst) en opgenomen op 7 mei 1941.
Lindenberg herschreef Chattanooga Choo Choo in het Duits en richtte zich in zijn Duitse vertaling ironisch rechtstreeks tot de toenmalige president van de DDR, Erich Honecker. Die wordt afgeschilderd als een verstarde en hypocriete man die officieel de ideologie van de regering uitdraagt, maar inwendig een rocker is en in het geheim naar de westerse radio luistert.
Transcriptie voorbeeld
Het herschrijven van een vertaling is exact datgene wat bedoeld wordt met transcriptie. Door de tekst ook nog af te stemmen op zijn doelgroep, zijn Oost-Duitse fans die een hekel hebben aan Honecker, voegt Lindenberg nog een extra bonus toe: lokalisatie. De doelgroep herkent emoties en locaties in de tekst. Zo genereert Lindenberg een aha-erlebnis.
Het refrein van het nummer komt overeen met de werkwijze van SEO-copywriters. Om maximaal op te vallen voor zoekmachines moeten sleutelwoorden (keywords) waar op je gevonden wilt worden een aantal malen herhaald worden in de tekst.
En tenslotte is het voor een goede online tekst van belang dat er een oproep toe actie in verwerkt is. Een call to action. Op die manier stimuleer je de potentiële klant om in actie te komen. Zo genereer je omzet.
Aha-erlebnis Pankow
De verwijzing naar het Berlijnse district Pankow in de titel is gebaseerd op het daar gelegen paleis Schönhausen van 1949 tot 1960 de zetel was van de president van de DDR en vervolgens tot 1964 van de Staatsraad van de DDR. De vertegenwoordigers van de DDR-regering hadden hun residentie in het aangrenzende Majakowskiring.
Pankow stond in de vroege dagen van de Koude Oorlog als synoniem voor “regeringszetel van de door de Sovjet-Unie bezette zone”.
En er was en is een station.
Call to action
Aan het eind van het lied is een (zender)aankondiging in het Russisch te horen waarmee Lindenberg de autoriteit van Honecker aantast. In het russisch is te horen “Kameraad Erich, tussen haakjes, de Opperste Sovjet heeft niets tegen een gastoptreden van de heer Lindenberg in de DDR!”
Deze passage was bedoeld om erop te wijzen dat essentiële DDR-besluiten hoe dan ook in de Sovjet-Unie werden genomen.
Lindenberg raakte een gevoelige snaar
Live optreden Lindenberg in 1983
Op 2 februari 1983 werd Lindenbergs zelfgeproduceerde single Sonderzug nach Pankow / Sternentaler uitgebracht in de Bondsrepubliek Duitsland. Het nummer kwam daar op 7 februari 1983 de hitparade binnen, waar het nummer plaats 5 bereikte en daar vier weken bleef staan.
Grootste hit Lindenberg
Het werd Lindenbergs grootste hit tot dan toe. Het bleef in totaal 21 weken in de hitlijsten staan, waarvan zeven weken in de top 10.
Lindenberg stuurde de single uiteraard ook naar Honecker. In een begeleidende brief bij het lied schreef hij: “Laat de DDR nu eens door een echte Duitse rocker in gewone taal rocken. Laat u van uw ontspannen, menselijke en soepele kant zien. Toon ons uw humor en uw soevereiniteit en laat de nachtegaal van Billerbeck zijn magische stem verheffen. Bekijk het allemaal niet zo bekrompen en beknepen, kameraad Honey, en geef je toestemming voor mijn DDR-tournee.”
Politieke gevolgen
De respectloze songtekst tergde DDR-president Honecker. In een brief van augustus 1983 probeerde Lindenbergs adviseur Michael Gaißmayer de zaken glad te strijken.
FDJ-leider Egon Krenz, later de laatste president van de DDR, nodigde Lindenberg vervolgens uit om in het Paleis van de Republiek in Oost-Berlijn vier van zijn nummers te spelen op een FDJ-vredesconcert met artiesten uit de hele wereld.
FDJ is de afkorting van Freie Deutsche Jugend (Vrije Duitse Jeugd). Een Duitse communistische jeugdbeweging. De FDJ werd in 1936 opgericht. De FDJ was toen een illegale jeugdbeweging, omdat alleen de Hitlerjugend was toegestaan. Na de Tweede Wereldoorlog kon de FDJ openlijk en legaal in zowel West-Duitsland als in Oost-Duitsland opereren. In beide delen van Duitsland was de FDJ nauw gelieerd aan de communistische partij, de Kommunistische Partei Deutschlands (KPD).
Optreden Lindenberg in de DDR
Optreden Lindenberg in de DDR
Op 25 oktober 1983 gaf Udo Lindenberg zijn eerste en enige optreden in de DDR voor de val van de muur. Het vond plaats in het kader van het Rock for Peace-festival voor 4.200 mensen in het Paleis van de Republiek.
Op verzoek van de DDR-leiding zong Lindenberg het nummer Sonderzug nach Pankow niet.
Een door Lindenberg voor het volgende jaar geplande rondreis door de DDR ging niet door; de gastreis werd uiteindelijk in februari 1984 door de DDR geannuleerd..
Lindenbergs zin in het lied dat Honecker stiekem ook graag een leren jasje aantrok, werd in 1987 bewaarheid. Hij stuurde Honecker dat jaar een leren jasje, dat door Honecker werd beantwoord met een bedankbrief waarin hij rockmuziek beschreef als verenigbaar met de idealen van de DDR. Bovendien schreef Honecker dat hij het lederen jasje zou doorgeven aan de Centrale Raad van de FDJ, zodat zij het aan een rockfan konden geven.
De brief bevatte ook een sjawm als geschenk voor Lindenberg. Honecker had dit instrument tijdens zijn jeugd bespeeld. Toen Honecker op 9 september 1987 tijdens een staatsbezoek in Wuppertal was, gaf Lindenberg hem een elektrische gitaar met het opschrift “Gitarren statt Knarren”.
Oudejaarsavond wordt sinds 1972 traditioneel door diverse Duitse publieke omroepen de sketch Dinner for One uitgezonden. Ieder jaar opnieuw. En opmerkelijk voor Duitsland. In het Engels. Geen nasynchronisatie. Geen ondertiteling.
Voor Duitsers die geen Engels verstaan wordt overigens voor het programma in het Duits precies uitgelegd waar het om gaat, inclusief de clou van het verhaal. En toch blijft het leuk.
Dinner for One is een sketch van Lauri Wylie. Hij schreef het in de jaren ’20 voor het toneel.
De adelijke dame Miss Sophie viert haar 90e verjaardag. Ze heeft al haar vrienden uitgenodigd: Mister Pomeroy, Mister Winterbottom, Sir Toby en Admiral von Schneider.
Haar vrienden zijn postuum aanwezig. Omdat Miss Sophie inmiddels 90 is zijn al haar vrienden helaas al dood. Ze zit alleen aan een grote lange tafel met vier lege stoelen die bestemd zijn voor haar gestorven vrienden. Haar butler, James, de honneurs voor haar vrienden waar.
Het verjaardagsdiner bestaat uit vier gangen, en bij elke gang hoort een alcoholische versnapering. James serveert alle gangen en drinkt in zijn rol voor alle vrienden van Miss Sophie bij elke gang 4 drankjes, hetgeen hem in verregaande staat van dronjenschap brengt.
Na elke gang vraagt James en Miss Sophie hetzelfde en antwoordt zij ook hetzelfde.
James: “The same procedure as last year, Miss Sophie?”
Miss Sophie: “The same procedure as every year, James!”
De sketch Dinner for One is in Engeland vrijwel onbekend.
De Britten snappen niet dat het oude stuk cult is in Duitsland.
Dinner for One met Bundeskanzler Angela Merkel en de Franse president Sarkozy
In Duitsland zijn de laatste jaren versies in diverse Duitse dialecten gespeeld door diverse Duitse cabaretiers.
Er is een recente variant met Bundeskanzler Angela Merkel en de Franse president Sarkozy.
Dinner for One variant van Netflix uit 2016.
Een Keulse variant van Dinner for One in het Keulse dialect.
Dinner for One met de Duitse komiek Otto Waalkens uit Emden
Er is een versie van Dinner for One met de Duitse komiek Otto Waalkens uit Emden met typische humor van Otto die zelf Miss Sofie speelt… In zijn geval Miss Otti.
Dinner for One uit de deelstaat Hessen
En een variant van Dinner for One uit de deelstaat Hessen. Zelfs als Duitser kun je het Hessische dialect vaak moeilijk volgen.
Nederlandse versie Dinner for One met Joop Doderer
In Nederland is de sketch in 1977 gespeeld door Joop Doderer.
Wat maakt het voor Duitsers speciaal om op een Duitse feestdag naar Winschoten of Groningen te reizen?
Dat blijft voor Nederlanders vreemd. Ik denk dat er maar weinig Nederlanders op Koningsdag naar Duitsland reizen.
Waarom wordt er in Duitsland zelf op een nationale feestdag geen feest gevierd? Is eigenlijk best apart. Wij Duitsers gebruiken onze feestdag om uit te slapen. In Nederland moet je da dag na de nationale feestdag uitslapen omdat het laat geworden is.
Er is dus niets te doen. En wat doe je dan? Dan ga je daarheen waar het wel gezellig is. Naar Nederland. Naar Groningen en Winschoten.
En wat wil je als Duitser dan beleven? Wat wil je zien?
Datgene wat je in eigen land niet kent.
Al die honderden fietsen van studenten voor het prachtige gebouw van de Rijksuniversiteit Groningen op het Broerplein in Groningen bijvoorbeeld.
Dat is voor Duitsers zo opvallend. Dat kennen we niet. En die fietsers rijden zonder helm! Onbegrijpelijk.
Ik was laatst met een vriendin uit Paderborn, haar dochter en haar Chinese man in Groningen. We waren op de Grote Markt. Zagen de Martinitoren. Leuke winkelstraten. Leuke terrasjes.
Maar weet je waar ze nu nog over praten? Wat in het hoofd is blijven hangen als herinnering aan Groningen?
Die fietsen op het Broerplein!
Dat noemen we in Duitsland Kopfkino. Dat zijn die plaatjes die clown Bassie van Bassie en Adriaan aan de binnenkant van zijn ogen ziet.
Kopfkino = Hoofdbioscoop.
Herinneringen die goud waard zijn voor Marketing Groningen. En deze plaatjes zijn ook nog eens gratis. Het is het alledaagse interessante stadsleven van Groningen.
De Duitse krant Die Zeit heeft in 2017 onderzocht wat nou typisch Duits is in de ogen van de rest van de wereld. Het dagblad maakte er een videoserie over.
Hoe zit het bijvoorbeeld met de Duitse humor? Wereldwijd denken mensen dat Duitsers geen humor hebben. Het dunste boek ter wereld zou een Duits moppenboekje zijn. Klopt dat?
Nee. Duitsers hebben wel degelijk humor. Maar de Duitse humor is anders. En het is goed om dat te weten als je communiceert met een potentiele Duitse klant.
Nederlanders houden net als Britten van ironie. Ironische humor kan in Duitsland echter totaal verkeerd overkomen, meldt Die Zeit.
“De Duitse humor is vrij eenvoudig. Sarcasme kunnen we wel, ironie liever niet”, schrijft Die Zeit in de inleiding van de aflevering van “Typisch Duits over Duitse humor.
