Hoe zoekt een Duitser op Google? Hoe komt u tussen de oren van uw potentiële Duitse klant? Bij een goede vertaling Nederlands – Duits draait het niet alleen om woorden, maar ook om beeld en gevoel.
Een foto zegt meer dan duizend woorden. Als die foto gekoppeld wordt aan woorden met emotie creëren we een cumulatief effect. Vergelijk het met een liedje dat na één keer luisteren de hele dag in uw hoofd blijft hangen. Een oorwurm.
Op onze homepagina beginnen wij niet voor niets met een opvallende kleurrijke foto van een Duitse trein waarop graffitikunstenaars Sonderzug nach Pankov hebben gespoten. De titel van een hit van de Duitse rockster Udo Lindenberg.
Transcreatie, lokalisatie en copywriting
Het verhaal achter Sonderzug nach Pankow is een prachtig voorbeeld van de manier waarop wij bij voorkeu op basis van transcreatie, lokalisatie en copywriting Nederlandse teksten van klanten naar het Duits vertalen. Met gevoel en een doel.
Deze manier van vertalen wordt tegenwoordig transcreatie genoemd. Een combinatie van vertaling, lokalisatie en copywriting. Teksten worden herschreven.
Wat kunnen we leren van Udo Lindenberg?
Sonderzug nach Pankow (Speciale trein naar Pankow) is een liedje van de Duitse rockzanger Udo Lindenberg dat in 1983 als single werd uitgebracht, gebaseerd op de melodie van de Amerikaanse klassieker Chattanooga Choo Choo uit 1941.
Pankow was en is ook een station in Oost-Berlijn.
In een radio-interview uitte Udo Lindenberg op 5 maart 1979 de wens om in de toenmalige DDR voor zijn Oost-Duitse fans een concert te geven in Oost-Berlijn. Iets wat in die tijd ondenkbaar en onmogelijk werd geacht.
Het interview met een West-Duitse radiozender hielp Lindenberg in eerste instantie niet bepaald om zijn droom te verwezenlijken.
DDR-spion
Een DDR-spion speelde een opname van de uitzending door aan het Staatscomité voor de Omroep, afdeling Monitor.
Het interview met Lindenberg werd voorgelegd aan de chef-ideoloog en cultuurfunctionaris van de SED, Kurt Hager. Op 9 maart 1979 schreef Hager met de hand op de informatie: “Van een optreden in de DDR kan geen sprake zijn.”
Lindenberg was geërgerd door deze afwijzing, want hij slaagde er niet in zijn droom te verwezenlijken. Hij verzon een geniale muzikale list waarmee hij tussen de oren van zijn Oost-Duitse fans kwam en druk zette op de DDR-regering.
Chattanooga Choo Choo
Begin 1983 kwam Lindenberg op het idee om als reactie op de afwijzing een Duitse tekst te schrijven op de melodie van Glenn Millers swingklassieker Chattanooga Choo Choo.
Het origineel was geschreven door Harry Warren (muziek) en Mack Gordon (tekst) en opgenomen op 7 mei 1941.
Lindenberg herschreef Chattanooga Choo Choo in het Duits en richtte zich in zijn Duitse vertaling ironisch rechtstreeks tot de toenmalige president van de DDR, Erich Honecker. Die wordt afgeschilderd als een verstarde en hypocriete man die officieel de ideologie van de regering uitdraagt, maar inwendig een rocker is en in het geheim naar de westerse radio luistert.
Transcriptie voorbeeld
Het herschrijven van een vertaling is exact datgene wat bedoeld wordt met transcriptie. Door de tekst ook nog af te stemmen op zijn doelgroep, zijn Oost-Duitse fans die een hekel hebben aan Honecker, voegt Lindenberg nog een extra bonus toe: lokalisatie. De doelgroep herkent emoties en locaties in de tekst. Zo genereert Lindenberg een aha-erlebnis.
Het refrein van het nummer komt overeen met de werkwijze van SEO-copywriters. Om maximaal op te vallen voor zoekmachines moeten sleutelwoorden (keywords) waar op je gevonden wilt worden een aantal malen herhaald worden in de tekst.
En tenslotte is het voor een goede online tekst van belang dat er een oproep toe actie in verwerkt is. Een call to action. Op die manier stimuleer je de potentiële klant om in actie te komen. Zo genereer je omzet.
Aha-erlebnis Pankow
De verwijzing naar het Berlijnse district Pankow in de titel is gebaseerd op het daar gelegen paleis Schönhausen van 1949 tot 1960 de zetel was van de president van de DDR en vervolgens tot 1964 van de Staatsraad van de DDR. De vertegenwoordigers van de DDR-regering hadden hun residentie in het aangrenzende Majakowskiring.
Pankow stond in de vroege dagen van de Koude Oorlog als synoniem voor “regeringszetel van de door de Sovjet-Unie bezette zone”.
En er was en is een station.
Call to action
Aan het eind van het lied is een (zender)aankondiging in het Russisch te horen waarmee Lindenberg de autoriteit van Honecker aantast. In het russisch is te horen “Kameraad Erich, tussen haakjes, de Opperste Sovjet heeft niets tegen een gastoptreden van de heer Lindenberg in de DDR!”
Deze passage was bedoeld om erop te wijzen dat essentiële DDR-besluiten hoe dan ook in de Sovjet-Unie werden genomen.
Lindenberg raakte een gevoelige snaar
Op 2 februari 1983 werd Lindenbergs zelfgeproduceerde single Sonderzug nach Pankow / Sternentaler uitgebracht in de Bondsrepubliek Duitsland. Het nummer kwam daar op 7 februari 1983 de hitparade binnen, waar het nummer plaats 5 bereikte en daar vier weken bleef staan.
Grootste hit Lindenberg
Het werd Lindenbergs grootste hit tot dan toe. Het bleef in totaal 21 weken in de hitlijsten staan, waarvan zeven weken in de top 10.
Lindenberg stuurde de single uiteraard ook naar Honecker. In een begeleidende brief bij het lied schreef hij: “Laat de DDR nu eens door een echte Duitse rocker in gewone taal rocken. Laat u van uw ontspannen, menselijke en soepele kant zien. Toon ons uw humor en uw soevereiniteit en laat de nachtegaal van Billerbeck zijn magische stem verheffen. Bekijk het allemaal niet zo bekrompen en beknepen, kameraad Honey, en geef je toestemming voor mijn DDR-tournee.”
Politieke gevolgen
De respectloze songtekst tergde DDR-president Honecker. In een brief van augustus 1983 probeerde Lindenbergs adviseur Michael Gaißmayer de zaken glad te strijken.
FDJ-leider Egon Krenz, later de laatste president van de DDR, nodigde Lindenberg vervolgens uit om in het Paleis van de Republiek in Oost-Berlijn vier van zijn nummers te spelen op een FDJ-vredesconcert met artiesten uit de hele wereld.
FDJ is de afkorting van Freie Deutsche Jugend (Vrije Duitse Jeugd). Een Duitse communistische jeugdbeweging. De FDJ werd in 1936 opgericht. De FDJ was toen een illegale jeugdbeweging, omdat alleen de Hitlerjugend was toegestaan. Na de Tweede Wereldoorlog kon de FDJ openlijk en legaal in zowel West-Duitsland als in Oost-Duitsland opereren. In beide delen van Duitsland was de FDJ nauw gelieerd aan de communistische partij, de Kommunistische Partei Deutschlands (KPD).
Optreden Lindenberg in de DDR
Op 25 oktober 1983 gaf Udo Lindenberg zijn eerste en enige optreden in de DDR voor de val van de muur. Het vond plaats in het kader van het Rock for Peace-festival voor 4.200 mensen in het Paleis van de Republiek.
Op verzoek van de DDR-leiding zong Lindenberg het nummer Sonderzug nach Pankow niet.
Een door Lindenberg voor het volgende jaar geplande rondreis door de DDR ging niet door; de gastreis werd uiteindelijk in februari 1984 door de DDR geannuleerd..
Lindenbergs zin in het lied dat Honecker stiekem ook graag een leren jasje aantrok, werd in 1987 bewaarheid. Hij stuurde Honecker dat jaar een leren jasje, dat door Honecker werd beantwoord met een bedankbrief waarin hij rockmuziek beschreef als verenigbaar met de idealen van de DDR. Bovendien schreef Honecker dat hij het lederen jasje zou doorgeven aan de Centrale Raad van de FDJ, zodat zij het aan een rockfan konden geven.
De brief bevatte ook een sjawm als geschenk voor Lindenberg. Honecker had dit instrument tijdens zijn jeugd bespeeld. Toen Honecker op 9 september 1987 tijdens een staatsbezoek in Wuppertal was, gaf Lindenberg hem een elektrische gitaar met het opschrift “Gitarren statt Knarren”.
De Duitse krant Die Zeit heeft in 2017 onderzocht wat nou typisch Duits is in de ogen van de rest van de wereld. Het dagblad maakte er een videoserie over.
Hoe zit het bijvoorbeeld met de Duitse humor? Wereldwijd denken mensen dat Duitsers geen humor hebben. Het dunste boek ter wereld zou een Duits moppenboekje zijn. Klopt dat?
Nee. Duitsers hebben wel degelijk humor. Maar de Duitse humor is anders. En het is goed om dat te weten als je communiceert met een potentiele Duitse klant.
Nederlanders houden net als Britten van ironie. Ironische humor kan in Duitsland echter totaal verkeerd overkomen, meldt Die Zeit.
“De Duitse humor is vrij eenvoudig. Sarcasme kunnen we wel, ironie liever niet”, schrijft Die Zeit in de inleiding van de aflevering van “Typisch Duits over Duitse humor.
Journalist Wouter Meijer (1968) woonde in de jaren 1980 als jongere in het Berlijn van voor de ‘Wende’ en werkte er van 2008 tot 2015 als correspondent voor de NOS. Meijer weet als geen ander hoe de sfeer is in het huidige Duitsland. Hij vertelt en schrijft daar graag over.
De bewondering voor het grootste land van de EU werd de afgelopen jaren steeds groter.
Duitsland is kampioen export, heeft het diploma ‘Hoe verwerk ik mijn verleden’ met vlag en wimpel gehaald. Misschien zou het wel beter zijn voor de economie, het milieu en de wereldvrede als iedereen Duitser zou zijn.
Waarom is niet iedereen in Europa Duits?
Meijer beantwoordt die vraag in zijn boek ‘We kunnen niet allemaal Duitsers zijn‘.
Wie zoals Wouter Meijer jarenlang in Duitsland woonde en werkte, ziet ook de andere kant. Het groeiende leger van onderbetaalde flexwerkers, de krampachtige omgang met extreemrechts, en de rol op het wereldtoneel die veel Duitsers helemaal niet zien zitten.
De (oorlogs)weerzin tegen de Duitsers slaat de laatste jaren steeds meer om in bewondering: hun sterke economie, de radicale afschaffing van de kernenergie, de omgang met het oorlogsverleden, de ruime aanpak van het vluchtelingenprobleem en zo meer.
Wouter Meijer verweeft zijn eigen ervaringen in het recente verleden met die van de ontwikkelingen rond de Duitse eenwording, de economische kracht van Duitsland, het Duitse tv- en medialandschap, nieuwe vormen van energie, het milieubewustzijn, de omgang met rechtse groeperingen als Pegida en AfD, de positie van Angela Merkel als bondskanselier en de nieuwe rol van Duitsland als drager en leider van de Europese samenwerking.
Voor wie is geïnteresseerd in het nieuwe Duitsland, de Duitse samenleving en de Duitse rol in Europa en de EU is het boek van Meijer interessant om te lezen.
Sinds ik in het Noorden woon verbaas ik mij erover dat ik het Drentse dialect zo goed kan verstaan. Ik herken vaak woorden die mijn oma vaak gebruikte. Raar, want mijn oma is nooit in Drenthe geweest. Ze komt uit de buurt van Keulen.
Ik was tot tien jaar geleden ook nog nooit in Drenthe geweest. Ik kende de mooie provincie helemaal niet. Dat veranderde toen ik mijn man Gert leerde kennen. Hij is in Drenthe geboren.
Ik ben in Grevenbroich geboren. Een stadje vlakbij Keulen, Düsseldorf en Mönchengladbach. Elfgen, het dorp waarin ik ben opgegroeid bestaat niet meer. Het is door de overheid opgeofferd ten faveure van de bruinkoolwinning. Het hele dorp is gesloopt. Alle inwoners werden gedwongen te verhuizen.
Overeenkomst Rijnland en Groningen
Ik herken de frustratie van Groningers die alle lasten moeten dragen van de gaswinning. Het hele land profiteert, behalve het wingebied.
Zo is het altijd geweest. Eeuwenlang.
De overeenkomsten tussen mijn geboortestreek in het Rijnland en Noord-Nederland zijn frappant.
Nederduits in het Rijnland
Inmiddels weet ik dat er dankzij Nederduitse vertalingen van de bijbel veel invloed is geweest op de taalontwikkeling in het Rijnland. In de kerken werd tot 1945 gepredikt vanuit bijbels die in Nederland waren vertaald in het Nederduits.
Maar de connectie tussen Noord-Nederland en Keulen gaat nog veel verder terug in de geschiedenis.
Vroeger was het de kerk die de belastingen inde. Het bisdom deed wat de staat nu doet.
Magnuskerk Anloo
Bij RTV Drenthe lees ik een interessant verslag van een lezing van een archeoloog die onderzoek deed naar de grafkelder van de Magnuskerk in Anloo.
De kerk is gebouwd met tufsteen, afkomstig uit de Duitse Eifel. Stenen die bij mij uit de buurt komen. Er is dus regelmatig handelsverkeer tussen Anloo en de Eifel geweest. Wie weet wat dat betekend heeft voor de Drentse invloed op het dialect van mijn Duitse oma.
“De stenen kosten nu drie à vier euro per stuk. In die tijd dat ze met de hand uitgehakt moesten worden was dat nog vele malen duurder”, stelt archeoloog Koopstra.
Volgens Kootstra kon het bisdom alleen aan voldoende geld komen om de kerk te bouwen als het hele gebied ‘zo efficiënt mogelijk werd uitgebuit’. De Magnuskerk werd gebouwd rond het jaar 1050.
Als Duitser herken ik me vaak niet in adviezen die op internet gegeven worden over zakendoen met Duitsers. Als professionele Duitser herken ik me ook niet in het negatieve beeld dat de Kamer van Koophandel tijdens een exportbijeenkomst in Garnwerd schetst over Noordelijke ondernemers die kansen missen in Duitsland.
Ik merk in mijn dagelijkse praktijk juist dat steeds meer Noordelijke ondernemers de Duitse markt heel serieus benaderen.
Baanders Export
Marcel Baanders van Baanders Export uit Groningen heeft veel ervaring in Duitsland. Tijdens de exportbijeenkomst van de Kamer van Koophandel (KvK) en de Economic Board Groningen in Garnwerd vertelt Marcel dat de Duitse ondernemer niet meer voldoet aan de stereotiepen die te vinden zijn in de boekjes die er verschenen zijn als hulpgids bij het betreden van de Duitse markt.
,,De Duitse ondernemer verandert’’, weet Marcel. ,,want die ontvangt je tegenwoordig ook wel in spijkerbroek en trui.’’
Klopt! Ik ken veel Duitse ondernemers die zelden een pak dragen.
Onzin over Duitsland
Ik was er helaas niet bij in Garnwerd. Als Duitse collega had ik Marcel’s woorden krachtig kunnen onderbouwen. Als Duitser weet ik hoeveel onzin er wordt uitgekraamd over zakendoen in Duitsland. Vooroordelen die nergens op slaan.
Misschien was het ook wel goed dat ik er niet bij was in Garnwerd. Als ik moet afgaan op het verslag van Dagblad van het Noorden was het namelijk een negatief geladen avond.
“Ondernemers in Noord-Nederland laten kansen liggen in het buitenland. Als het om export gaat is de noordelijke ondernemer een langslaper”, meldt het dagblad naar aanleiding van cijfers van de Kamer van Koophandel. “De noordeling is te snel tevreden.”
“Er wordt vaak beweerd dat de noordelijke ondernemers het zo goed doen, maar als het om export gaat zijn het een stelletje langslapers. Want ze lopen op dat punt een kwart achter op de rest van het land”, staat er in de krant.
Ongemotiveerde ondernemers
Misschien. Maar is dat erg? Wat hebben we aan ongemotiveerde ondernemers die falen op de Duitse markt?
Waarom de export achter blijft? “De noorderling is te snel tevreden’’, zou exportconsulent Rikus Stuut van de Kamer van Koophandel volgens Dagblad van het Noorden in Garnwerd hebben gezegd.
Klopt dat?
Er zijn uiteraard ondernemers die kansen laten liggen.
En er zijn ook ondernemers die kansen verprutsen omdat ze te lichtzinnig de Duitse markt betreden. Jammer.
Goede voorbeelden
Maar waarom wordt er een hele avond besteed aan mensen die fouten maken? Waarom zoveel aandacht voor alle gemiste kansen?
Alsof er geen goede voorbeelden zijn waar je van kunt leren.
Ik werk liever met ondernemers die zich zorgvuldig voorbereiden. Managers die echt geinteresseerd zijn in professioneel advies en er ook iets mee doen. Bedrijven die Duitsland er niet snel even bij willen doen.
Ondernemen in Duitsland
Ondernemen in Duitsland gaat verder dan de vertaling van de Nederlandse website. Je begint feitelijk met een volledig nieuw bedrijf. Met een nieuw businessplan. Een nieuwe marketingstrategie.
In de dagelijkse praktijk van mijn bedrijf merk ik dat Noordelijke ondernemers wel degelijk steeds serieuzer met de Duitse markt bezig zijn.
Ik begeleid meerdere Noordelijke bedrijven.
Glasvezel in Duitsland
VIB Netwerken uit Zuidbroek bijvoorbeeld. Dit bedrijf legt onder meer glasvezelnetwerken aan. Daar is in Duitsland grote behoefte aan. In Nederland loopt de markt juist terug. VIB Netwerken is niet over een nacht ijs gegaan.
We hebben voor VIB Netwerken een volledig nieuwe Duitse site ontwikkeld. Geen vertaling van de Nederlandse site, maar een site die helemaal toegespitst is op de Duitse markt.
Strategie Duitse markt
Die site is echter slechts een klein onderdeel van de strategie om de Duitse markt serieus te benaderen. Hoe ga je om met Duitse klanten die je benaderen? Heb je geschikt personeel voor de Duitse markt? Spreken zij Duits? Moeten er mensen getraind worden? Hoe zit het met de regelgeving? Hoe vind je betrouwbare professionele Duitse onderaannemers?
Ruim een maand na oplevering diende de eerste Duitse klant zich al aan bij VIB Netwerken. Inmiddels is het eerste Duitse netwerk al aangelegd, de opdracht was zelfs al snel verdubbeld, en is er een luxe probleem aan het ontstaan. Er liggen al meerdere aanvragen uit Duitsland.
Het is de kunst niet overmoedig te worden. In de startfase zoveel mogelijk leren van je ervaringen. Voortdurend evalueren. Luisteren. Afstemmen.
Duitse onderaannemers
VIB Netwerken zoekt nu goede Duitse onderaannemers waarmee kan worden samengewerkt.
Net als Koninklijke Oosterhof Holman die ik ook begeleid. Ruim twee jaar geleden leerde ik dat bedrijf kennen dankzij een waterstofproject van de provincie Groningen. Wij begeleidden op dat moment Mossau Energie uit Aurich naar de Nederlandse markt.
Mossau Energie had de Blue Hamster ontwikkeld. Daarmee kon je zonenergie opslaan in waterstof. Koninklijke Oosterhof Holman deed ook mee met het grensoverschrijdende project en was geinterresseerd.
Professioneler
Het bedrijf was al actief in Duitsland. Heeft veel ervaring. Ook een eigen vestiging. Maar het kan altijd beter. Professioneler. Je bent niet zomaar een koninklijk bedrijf geworden.
Sinds kort is Koninklijke Oosterhof Holman uit Grijpskerk mijn klant. Jan Pieter Oldenburg is mijn contactpersoon. We werken heel zorgvuldig en doordacht aan de juiste Duitsland strategie voor het bedrijf.
De ambitie van Koninklijke Oosterhof Holman straalt er al vanaf op de Nederlandse site:
Wij zijn Koninklijke Oosterhof Holman. Totaaloplosser van infrastructurele vraagstukken, waarbij onze innovatiekracht en traditionele, betrouwbare karakter elkaar versterken.
Koninklijk. Daar kun je mee aankomen in Duitsland!
Ik toonde de website van VIB Netwerken voor Duitsland – www.vib-netwerken.de – en vertelde over de opzet van de site, het verschil met de Nederlandse site www.vib-netwerken.nl, de doelstellingen en de ervaringen.
Projecten in Duitsland
“Zo willen wij het ook”, reageerde Jan Pieter Oldenburg meteen. En:”Wij hebben een paar projecten in Duitsland waar we prima samen kunnen werken.”
Een dag later was het contact tussen Luit Huisman van VIB Netwerken en Jan Pieter Oldenburg gelegd. De eerste plannen worden al gesmeed.
Beter kun je de Duitse markt vanuit het Noorden niet benaderen. Efficient de krachten bundelen. Ervaringen en je netwerk delen.
Ik vind het prachtig. Geniet van het succes en de samenwerking.
Inspirerende praktijkvoorbeelden
Denken in kansen. Niet in problemen. En vooral niet in stereotypen en cliches.
Het zijn maar twee mooie inspirerende praktijkvoorbeelden. Ik heb er meer. Wie serieus geinterresseerd is in de Duitse markt mag me bellen. Ik denk en werk graag met je mee. Waar mogelijk met andere klanten uit mijn netwerk.